Dinsdag 15 november 2022
Seksuele integriteit in de lessen lichamelijke opvoeding
Hoe ga je als LO-leraar om met lichamelijkheid, genderidentiteit en omgangsvormen? Hoe ga je de grens van de ander niet over? Hoe voorkóm je beschuldigd te worden van ongewenst gedrag? Dit zijn veelvoorkomende vragen die LO-leraren bezighouden.
In het artikel, dat School & Veiligheid op haar website publiceerde, wordt uitgelegd hoe seksuele integriteit in de lessen lichamelijke opvoeding geïntegreerd kan worden. De ontwikkelgroep seksuele integriteit in LO heeft een viertal artikelen gepubliceerd in LO Magazine, het vaktijdschrift voor LO-docenten.
Consent is leidend
Bij aanraken en de kleedkamer betreden maken veel LO-leraren onderscheid tussen genders. Door dit onderscheid te maken denken we voldoende rekening te houden met de wensen en grenzen van de leerlingen. Maar we gaan hierbij uit van allerlei aannames. Terwijl integriteit verder gaat dan dat, het gaat over consent.
Consent betekent afstemming. Door af te stemmen met leerlingen waartoe, wanneer (in welke context) en hoe je aanraakt en de kleedkamer betreedt, creëer je duidelijkheid en voorspelbaarheid. Laat leerlingen meedenken hoe aanraken en de kleedkamer betreden op een gewenste en veilige manier kan voor alle betrokkenen. In het artikel Seksuele integriteit raakt iedereen worden de thema’s aanraken, kleedkamers betreden en ook kledingvoorschriften verder uitgediept.
Veiligheid voor lhbti+ leerlingen
Uit onderzoek blijkt keer op keer: leerlingen die homo, bi, lesbisch, transgender of non-binair zijn of een intersekse-ervaring hebben, voelen zich niet veilig in de LO-lessen en de kleedkamers. Zij zijn bang om niet geaccepteerd te worden vanwege hun uiterlijk, gedrag of identiteit. Dit komt omdat de sport over het algemeen nog een hetero-normatieve omgeving is waarin nog vaak traditionele verwachtingen heersen ten opzichte van mannelijkheid en vrouwelijkheid.
Als je niet aan die verwachtingen voldoet, heeft dat vaak negatieve consequenties voor je sport- en beweegplezier. Door positief over lhbti+ personen te praten, kun je als LO-docent al verschil maken, weten we uit onderzoek. Ook leerlingen staan regelmatig zelf op voor hun rechten en hun veiligheid. Hoe LO-docenten proactief kunnen bijdragen aan meer veiligheid én beweegplezier voor lhbti+ leerlingen lees je in het tweede artikel van deze serie.
Waar ligt de grens?
Een vraag waar veel LO-leraren mee rondlopen is: waar ligt de grens? Daarnaast maken veel LO-leraren zich zorgen beschuldigd te worden door leerlingen vanwege ongewenst gedrag. Deze angst belemmert het werkplezier en doet bovendien geen recht aan de kwaliteit van de LO-lessen. Reflecteren met de LO-sectie over integere omgangsvormen is dan erg belangrijk. Want veiligheid is niet de afwezigheid van gevaar, maar de aanwezigheid van verbinding. De vragen in het artikel ‘Mag ik nog complimenten geven?’ kunnen ingebracht worden in het sectie-overleg.
Als grenzen tóch worden overschreden
Net als je een enkelbreuk niet altijd kunt voorkómen, kun je grensoverschrijdend gedrag ook niet altijd vóór zijn. Dan is een goed en helder stappenplan essentieel. De pedagogische taak van docenten is om hier bewust van te zijn en een veilige basis te creëren waardoor omstanders en/of slachtoffers grensoverschrijdend gedrag durven te melden. In het laatste artikel wordt nader ingegaan op de vraag Wat te doen bij grensoverschrijdend gedrag?
Zet in op positieve seksuele vorming, óók in lessen LO
Het beste wat je kunt doen tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag is preventie: het bevorderen van gendergelijkheid en machtsbewustzijn, het bespreekbaar maken van gewenste omgangsvormen en grenzen, respect voor kledingkeuze, respect voor diversiteit en positieve seksuele vorming. Je leest meer hierover in de publicatie Seks op School en op de themapagina’s ‘Omgaan met seksualiteit’, met een versie voor het po en twee anderen voor het vo en het mbo.
